Józef Wąsiewski. Zaślubiny Polski z morzem 1920-2020
Praca omawia ideę Polski Morskiej w stulecie zaślubin z morzem dokonanych przez gen. Józefa Hallera 10 lutego 1920 w Pucku.
Jej celem jest usystematyzowane aktów i działań, związanych z tym zagadnieniem. Próbuje odpowiedzieć na pytanie: czy jesteśmy państwem morskim; czy dostęp do morza stał się dla kraju wartością wzbogacającą nasz dobrostan.
Przypomniano dawne tradycje morskie z początków naszej państwowości oraz kwestie dominium maris.
Zwrócono uwagę na zaślubiny z morzem w tradycji innych krajów oraz naszych na tym tle.
Postawiono pytanie, dlaczego w II. RP tak wielką wagę przywiązywano do hallerowskich zaślubin i w jaki sposób skorzystaliśmy z szansy przekształcenia lądowych Polaków w ludzi morza. Jak codzienna uporczywa działalność polskich lig morskich doprowadziła do zbudowania świadomości morskiej i rzecznej, podnosząc także znaczenia Gdyni jako miasta, jej portu, floty pasażerskiej, frachtowej i wojennej. Czy pęd ku morzu stał się realną szansą.
Przed II. wojną nasze ligi morskie były drugą co do wielkości organizacją społeczną. LMK liczyła około milion członków. Działała na wszystkich szczeblach państwowości. Pierwsze narodowe Święto Morza w 1932 roku było wielkim wydarzeniem krajowym. 10 lutego 1939 do służby wszedł ORP Orzeł, zbudowany ze składek narodu. W czasie wojny ligowcy i członkowie jachtklubu potrafili zorganizować na Wiśle w Warszawie tajne regaty. Po wojnie liga samorzutnie odrodziła się w Lublinie. Władze jej nie chciały. Uważano np., że żeglarstwo jest sportem burżuazyjnym… W 1949 okazało się¸ że tylko LM może przygotowywać kandydatów do służby w Marynarce Wojennej i z tego powodu Liga Morska przetrwała kilka kolejnych lat.
Do czasu ostatecznego rozwiązania Ligi Morskiej w 1953 doliczono się w niej ponad 500.000 członków…
Wszelkie próby odbudowy ligi napotykały zdecydowany odpór władz kraju, chociaż rokrocznie obchodzono Dni Morza.
W 1981 podczas II. Kongresu Nauki Polskiej w Gdyni reaktywowano Ligę Morską (II). Kolejny regres nastąpił po 13 grudnia.
Liga z trudem odbudowywała się dzięki ludziom w terenie, przede wszystkim w szkołach.
W 1995 przywrócono nazwę Liga Morska i Rzeczna.
W nowej rzeczywistości ligi tolerowano. Nieustanny brak środków hamował różne inicjatywy. Upadło Morze, najbardziej masowy edukator morski i wodniacki.
Dzięki działaczom w terenie udało się dobrze odnotować stulecie powstania pierwszej organizacji ligowej 10 października 1918.
Stulecie zaślubin Polski z morzem jest więc kolejną szansą, która staje także przed LMiR, by urzeczywistniła się idea Polski Morskiej!
W pracy przedstawiono fakty i mity związane z naszymi morskimi tradycjami, ograniczając się świadomie do weksyliów i metali, rozumianych jako odznaki, oznaki, medale, żetony itp. Pominięto wydawnictwa (ponad 900 publikacji, liczne druki ulotne, plakaty, nalepki). Przypomniano mało znane medale zaślubinowe z 1921 roku, odznakę LM Jacht Klubu „Gryf”, wojenny medal tajnych regat na Wiśle 1943, pierścienie powojenne czy wyróżnienia regionalne okręgów ligowych w Łodzi i na Mazowszu. Dodano jedynie wybrane wydawnictwa filatelistyczne II. RP i okresu do 1945 oraz najnowsze.
Ogrom materiałów powinien wzbudzić zainteresowanie wszystkich, którym bliska, a może nieznana jest Polska Morska, a także przypomnieć, że nawet w najtrudniejszych czasach można i trzeba być zawsze wiernym morzu.
= = = =
Józef J. Wąsiewski, żołnierz zawodowy (1961-2000), absolwent WAP i dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1990-2000 redaktor naczelny czasopisma Marynarki Wojennej Bandera.
Publicysta, popularyzator, tłumacz, kolekcjoner. Weksylolog, orbikulolog, falerysta. Specjalista od symboliki marynarskiej (autor m.in. nie wydanej monografii Dzieje polskiego munduru marynarskiego oraz polskich lig morskich. Wydał kilkanaście cenionych prac oraz artykułów o morskim rodzaju sił zbrojnych i polskich ligach morskich. Autor Księgi Pamięci poświęconej upamiętnieniu jeńców wojennych zmarłych podczas Wielkiej Wojny 1914-1918 w Kriegsgefangenlager Czersk.
Współuczestnik i organizator wystaw oraz pokazów symboliki wojskowej i ligowej w muzeach w Gdyni, Gdańsku, Malborku, Pucku, Kołobrzegu, Tomaszowie Mazowieckim. Wystawa: Rejon Umocniony Hel w kampanii wrześniowej w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie zainaugurowała 6 maja 1988 krajowy jubileusz osiemdziesięciolecia powstania Marynarki Wojennej. Gdyńska wystawa Ocalone od zapomnienia –Święto Morza 1932-2002 nawiązała do słynnych krajowych obchodów w 1932.
Przez kilka lat upowszechniał symbolikę ligową, marynarską i inne tematy na stronie internetowej Ocalić od zapomnienia, która cieszyła się wielką popularnością.
Był aktywnym członkiem Fundacji Ochrony Zabytków Militarnych pod auspicjami Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wlk. Brytanii objętej patronatem b. prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie Ryszarda Kaczorowskiego.
Uczestnik tematycznych konferencji naukowych uniwersytetów i uczelni w Gdańsku, Łodzi, Opolu i Gdyni.
Wyróżniony tytułem honorowym Kustosz tradycji, sławy i chwały oręża polskiego.
Marek Padjas