XXXI Jaworzański wrzesień cz.1

100-lecie Ligi Morskiej i Rzecznej – w przededniu obchodów rocznica powstania Ligi Morskiej i rzecznej przypada na 2018 rok, jednak już teraz w ramach pierwszego dnia XXXI Jaworzańskiego września mogliśmy uczestniczyć w niecodziennym spotkaniu i okolicznościowej wystawie z okazji 100-lecia tej jakże zasłużonej dla Polski organizacji. Nie sposób przedstawić na łamach naszego miesięcznika pełnego znaczenia Ligii dla kształtowania postaw patriotycznych nas Polaków, dla rozwoju naszych portów, żeglugi bałtyckiej, żeglugi śródlądowej czy marynarki wojennej. Historia LMiR była tak samo burzliwa jak historia naszej Ojczyzny. w kolejnym wydaniu miesięcznika wrócimy do samej wystawy jak i naszego szkolnego Koła LMiR.

redakcja EJ

Wyróżnienia dla ligowców

Otwarcia wystawy dokonał radny Gminy Jaworze kpt.ż.w. Jerzy Ryrych. Jako że w tym dniu przypadała 78 rocznica napaści Niemiec na Polskę i wybuchu II wojny światowej minutą ciszy uczczono pamięć ofiar tej pożogi. wśród przybyłych gości Jerzy Ryrych przywitał członków zarządu Głównego LMiR: Prezesa kpt.ż.w. dr. inż. Andrzeja Królikowskiego i wiceprezes dr Elżbietę Marszałek, Prezesa Okręgu Bielskiego LMiR Edwarda Szpoczka, wójta naszej gminy dr. Radosława Ostałkiewcza, przewodniczącego RG Jaworze Mieczysława Brzezickiego wraz ze swymi zastępcami: Zbigniewem Putkiem i Zygmuntem Podkówką. wśród przybyłych gości nie zabrakło przedstawicieli organizacji pozarządowych z terenu naszej gminy. wystawa składała się z eksponatów i tablic obrazujących historię ligi od czasów II Rzeczpospolitej po dzień dzisiejszy, gdzie, jak podkreślił prezes Andrzej Królikowski, wykorzystano liczne zdjęcia, mapy, archiwalne gazety zgromadzone w bibliotekach i archiwach. Drugi trzon wystawy stanowiły księgi pamiątkowe, dyplomy, zdjęcia i puchary szkolnych kół ligi działających w bielskim okręgu LMiR. stąd na wystawie w Jaworzu nie zabrakło przedstawicieli szkół – młodzieży z nauczycielami. Zbliżająca się rocznica 100-lecia Ligi była również okazją do uhonorowania zasłużonych działaczy tej organizacji. Galę wręczania odznaczeń prowadził Edward Szpoczek, zaś niżej wymienione osoby swoje medale i wyróżnienia odebrały z rąk członków zarządu LMiR.

Brązowe medale Ligi Morskiej i Rzecznej z okazji 100-lecia LMiR otrzymali: • Małgorzata Barutowicz – nauczycielka z Gimnazjum nr 1 w Jaworzu (Festiwal Piosenki żeglarskiej); • Bartłomiej Czader – członek LMiR od wielu lat, pracownik i przewodnik w Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej w Jaworzu; Srebrny medal otrzymał: • Andrzej Borgieł – za reaktywację przed laty działalności Ligi w Czechowicach-Dziedzicach, emerytowany marynarz, przy okazji zaprezentował pamiątkową kronikę oddziału czechowickiego LMiR; Złote medale LMiR otrzymali: • Barbara Szermańska – dyrektor Gimnajzum nr 1 (od września 2017 szkoły Podstawowej nr 2) i dyrektor Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej; • Krystyna Szczypka – emerytowana dyrektor i współzałożycielka SKLMiR w Gimnajzum nr1 (wcześniej przed reformą szkoły podstawowej) radna RG Jaworze i opiekunka Młodzieżowej Rady Gminy; • kpt.ż.w. Jerzy Ryrych – emerytowany marynarz, zaangażowany w działalność LMiR i dzięki współpracy z ZG LMiR wraz z p. Andrzejem Stąsiekiem doprowadził do zorganizowania tejże wystawy w Jaworzu. Podczas spotkań w szkołach i posiad dzieli się swymi przeżyciami z czasów pracy na morzach; • Piotr Wysocki – redaktor naczelny Kroniki Beskidzkiej, inicjator reaktywacji LMiR w 1981 roku i wówczas członek ZG LMiR, obecnie również aktywnie działa w lidze • Andrzej Stąsiek – wieloletni kustosz zbiorów Erwina Pasternego w dawnym Muzeum, założyciel SK LMiR w Jaworzu, odpowiedzialny za działalność SK w Okręgu; Iwona Kominek – od 15 lat opiekun szkolnego koła LMiR w Gimnazjum nr 1 w Jaworzu; • dr Radosław Ostałkiewicz – wójt Gminy Jaworze; Krzyż Pro Mari Nostro otrzymała Renata Piórkowska – była dyrektor zespołu szkół w Drogomyślu założycielka i opiekunka szkolnego koła LMiR w Drogomyślu. Prezes ZG LMiR dr Andrzej Królikowski wręczył obrazy „Daru Pomorza” dla Gimnazjum nr 1 w Jaworzu z okazji 20-lecia SKLMiR działającego w tej szkole, kolejny trafił do Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej, a ostatni do Gminy Jaworze. Następnie wójt dr Radosław Ostałkiewicz wręczył medal 25-lecia Gminy Jaworze (rocznicę obchodziliśmy w ub. roku – przyp.red.) prezesowi Andrzejowi Królikowskiemu i wiceprezes dr Elżbiecie Marszałek. Ponadto odznaczenie wójt przekazał byłemu gospodarzowi gminy Zdzisławowi Bylokowi za wspieranie ligi i pozyskanie środków na budowę okazałego gmachu muzeum morskiego w Jaworzu.

Kilka słów od prezesa kpt.ż.w. dr. Andrzeja Królikowskiego

Korzystając z okazji, prezes ZG LMiR  A.Królikowski przybliżył historię Ligi Morskiej, odwołując się do kotwicy przekazanej przy okazji otwarcia Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej na rzecz jedynej tego typu placówki na południu Polski. Kotwica jest symbolem nadziei, zaś łączący ją ze statkiem łańcuch ma szczególne znaczenie, gdyż wszystko zależy od każdego z ogniw, które muszą być tak samo mocne. To Wy jesteście tymi ogniwami… Tylko wówczas łańcuch i kotwica mają siłę – dodał A. Królikowski. Prezentowana dziś wystawa nie jest zamknięciem historii, ale wskazówką na przyszłość, aby podkreślić, jakie znaczenie gospodarcze i militarne powinna mieć nasza Ojczyzna z wykorzystaniem morza i wszystkich rzek. Te plansze to tylko wycinek tego, co nasi poprzednicy wiedzieli o morzu i rzekach. Nie poprzestaliśmy na Flocie Wiślanej i Pińskiej, czy samym Pucku. To również budowa portu w Gdyni, to szkolenie młodych ludzi na marynarzy floty śródlądowej i morskiej. Liga Morska w II Rzeczpospolitej była organizacją wręcz masową, miała pełne wsparcie Kościoła i Prezydenta RP Ignacego Mościckiego – mówił A. Królikowski. Prezes LMiR wspomniał o społecznych środkach, dzięki którym budowano statki i okręty w okresie II Rzeczpospolitej. Okres okupacji to oczywiście przerwa w działalności organizacji. Po II wojnie światowej liga próbowała odtworzyć dzieło, początkowo z sukcesem, jednak na początku lat 50-tych została upolityczniona i wraz z załamaniem statutu wcielona do Ligi Obrony Kraju. Dopiero przełom lat 80-tych pozwolił na reaktywację ligi. Prezes A. Królikowski wspomniał o znaczeniu gospodarczym szlaków wodnych, tych morskich jak i śródlądowych. W dniu dzisiejszym statki wożą towary wartości 1 mld zł, dziś same 400 – metrowe kontenerowce przywożą 21 tys. kontenerów, a mowa o samym porcie w Gdańsku. Do transportu należy wykorzystywać również drogi rzeczne śródlądowe, dzięki czemu poprawi się bezpieczeństwo na drogach, będzie mniejsze zanieczyszczenie powietrza – dodał prezes. Tutaj słowa uznania należą się przewodnikom Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej, którzy podkreślają znaczenie ekologiczne wykorzystania dróg rzecznych: Odry i Wisły z ich dopływami – podkreślił A. KrólikowskI.

Elżbieta Marszałek – organizator i inicjator cyklicznej, międzynarodowej ekspedycji wodnej „Flis Odrzański” na trasie Brzeg – Szczecin. Organizuje coroczne obchody Dnia Rzeki Odry w Szczecinie, imprezy propagującej wśród uczniów, studentów oraz mieszkańców Szczecina, ideę turystycznego zagospodarowania Odry. Podejmuje działania sprzyjające wykorzystaniu Odrzańskiego Szlaku Wodnego dla celów turystycznych, rekreacyjnych i gospodarczych. W 2003r. wydała książkę „Odrzański szlak wodny – Informator turystyczny”, opracowała i realizuje turystyczny program edukacji młodzieży umożliwiający poznanie Szczecina, regionu, Polski i Europy. Kończąc galę 20-lecia MSKLMiR w Jaworzu oraz otwarcie wystawy upamiętniającej zbliżające się 100-lecie powstania LMiR dr Elżbieta Marszałek podziękowała za zaproszenie do Jaworza. To z naszą miejscowością dzięki działalności ligowego koła jest również związana od 20 lat. Wielokrotnie nasza gmina i szkoła w Jaworzu Średnim gościła dr E. Marszałek, jak również z nią współpracowała m.in. poprzez udział naszej młodzieży w Flisach Odrzańskich oraz ogólnopolskich wydarzeniach ligowych. Tutaj dr E. Marszałek wspomniała o konkursie „Młodzież na Morzu” trwającym nieprzerwanie od 1986 roku, któremu patronuje przez większość minionych lat. Dzięki tym konkursom wielu młodych ludzi mogło nie tylko rozwinąć swoją wiedzę o morzu, ale nieraz po raz pierwszy być fizycznie nad Bałtykiem. To Wy wielokrotnie uczestniczycie w finałach konkursów wiedzy o morzu, ponieważ szkoły działające w Okręgu Bielskim LMiR wystawiają drużyny odnoszące sukcesy w rywalizacji z młodzieżą z gmin nadmorskich. Dzisiaj mówimy o tym, że rzeka Odra stała się przyjazną dla żeglarzy, że mamy cały łańcuch ponad 20 przystani, a z pewnością pierwsze roczniki Waszych kół pamiętają jeszcze dzikie brzegi Odry… Obecnie istniejące przystanie są Waszą zasługą i Ligi Morskiej i Rzecznej. Właśnie mijają 22 lata od pierwszego Flisu Odrzańskiego i pragnę podkreślić spory wkład pana Edwarda Szpoczka, dzięki któremu wspólnie z Czechami wypływaliśmy w flis po Odrze już z Bohumina. To Wy, młodzież, wychowawcy, włodarze gmin, aktywnie działając, doprowadziliście do osiągnięcia tego sukcesu. Kończąc swoje wystąpienie dr E. Marszałek zacytowała aktualne po dzień dzisiejszy słowa – z rozkazu gen. Mariusza Zaruskiego: „…żebyście Wy jako pływacy poznali morze, uczuciem się z nim związali, uznali za własną bezcenną wartość, dla której nie ma życia dla dzisiejszej Polski”. Na koniec dr Elżbieta Marszałek wspomniała ważny moment w życiu Ligi, jak i jej osobistym. Na kilka miesięcy przed śmiercią papieża Jana Pawła ii w listopadzie 2004 zarząd ligi postanowił uhonorować naszego wielkiego rodaka najwyższym ligowym odznaczeniem – Pierścieniem Hallera. specjalną szkatułę wykonali złotnicy znad morza, a sam Pierścień otrzymał numer i-44. 12 listopada 2004 r. podczas uroczystości przekazania pierścienia w sali biblioteki watykańskiej dr Elżbieta Marszałek, wiceprezes Ligi powiedziała: „Na pierścieniu wygrawerowany jest numer 44, bo jesteś dla nas Ojcze, mickiewiczowskim «a imię jego będzie czterdzieści i cztery»”. Jak wspominała ze wzruszeniem E. Marszałek – Ojciec Święty był już bardzo cierpiący, widać było z jak ogromnym wzruszeniem przyjął ten Pierścień. Otoczenie papieża, widząc to pozwoliło dr E. Marszałek na kontynuację przemówienia (choć każda osoba podczas audiencji miała maksymalnie 2 minuty na osobiste spotkanie z papieżem). Ojciec Święty Jan Paweł ii zwrócił uwagę na obraz, jaki miałam ze sobą, przedstawiający obrzęd zaślubin Polski z morzem z podpisem gen. Józefa Hallera – wspomina dr E. Marszałek. Potem się dowiedziałam, że ojciec papieża był hallerczykiem. Dla Jana Pawła II było to szczególne przeżycie, podobnie jak i dla wiceprezes LMiR.

Edward Szpoczek – mieszkaniec Czechowic-Dziedzic, emerytowany katecheta w Bielskiej szkole rzemiosł i prezes najlepszego w kraju Okręgu Ligi Morskiej i Rzecznej, został uhonorowany Medalem Komisji edukacji Narodowej w 2010 roku. Stale obecny wśród dzieci i młodzieży Okręgu Bielskiego, któremu przewodzi od 30 lat. Spotykamy się w Jaworzu, podkreślając tym samym 20 lat działalności Szkolnego Koła Ligi Morskiej i Rzecznej przy tutejszej szkole w Jaworzu Średnim. To stąd ligowy bakcyl rozprzestrzenił się na inne szkoły dawnego województwa bielskiego. Dokładnie za rok będziemy obchodzili setną rocznicę działalności Ligi Morskie i Rzecznej, jednak już w tym roku ta wystawa rozpocznie swego rodzaju peregrynację po wszystkich szkołach okręgu, aby młodzież i wychowawcy zobaczyli, że taka organizacja istnieje i wiele potrafi zdziałać w dziele wychowania patriotycznego, jak i fizycznego młodego człowieka. Działalność w lidze hartuje człowieka, bo na okręcie marynarki wojennej nie ma mamusi czy tatusia, jest dowództwo, którego rozkazy trzeba wypełniać. Żartując, można powiedzieć, że jeśli się komuś nie podoba, to może odmaszerować. Tylko na morzu nie ma jak i dokąd, nie każdy jest biblijnym Piotrem, by pójść po falach. Liga Morska i Rzeczna to doskonała szkoła życia, szkoła wychowania patriotycznego i zauroczenia morzem. Ludzie ligi to ludzie twardzi, zakochani w przyrodzie, z ustatkowanym charakterem. Kontynuując swą wypowiedź, prezes bielskiego Okręgu LMiR podkreślił naturalny związek gór z morzem, wspominając o tym, o czym zwyczajnie zapominamy na co dzień, a co odnosi się do praw przyrody: chmury tworzą się nad morzem i gnane wiatrem osiadają na szczytach gór, tu spada deszcz, a woda w strumykach-rzekach wpada znów do morza. Proszę z tego miejsca, aby w każdej szkole i miejscowości zorganizowano takie spotkania i wystawę, jak to dziś dzieje się w Jaworzu. Musimy propagować ideę ligową ze względów wychowawczych, patriotycznych ale i interesu gospodarczego naszego kraju – dodał E. Szpoczek.

Historyczny sztandar Ligi Morskiej i Kolonialnej na wystawie w Jaworzu

Edward Szpoczek prezes Okręgu Bielskiego LMiR w towarzystwie przewodniczącego RG Jaworze Mieczysława Brzezickiego prezentuje historyczny sztandar LMiK z 1934 roku. Został ufundowany przez zacnych mieszkańców Czechowic i Dziedzic o czym świadczą gwoździe na drzewcu, dla oddziału LMiK przy kopalni „Silesia”, towarzyszył corocznym świętom Morza nad Wisłą i w ośrodku wodnym tzw. Kopalnioku. Po wybuchu II wojny światowej pewna rodzina schowała sztandar przed Niemcami w swoim domu w tapczanie. Po zakończeniu wojny wydawało się, że Liga obecnie Morska reaktywuje swoją działalność, jednak ten pomysł nie zyskał przychylności władz PRL. Sztandar został przejęty przez KZ PZPR. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych, po rozwiązaniu partii trafił w ręce czechowickich ligowców, którzy postanowili przekazać go na przechowanie i ewentualne prezentowanie do Izby Regionalnej w Czechowicach-Dziedzicach. W związku z rozpoczynającymi się obchodami 100-lecia LMiR (1918-2018) i 20-leciem Szkolnego Koła LMiR w Gimnazjum nr 1 w Jaworzu, sztandar ten wyeksponowano na wystawie otwartej w Sali Sesyjnej w Jaworzu w dniu 1 września br.

Echo Jaworza ROK XXIV WYDANIE Nr 304, NAKŁAD 2900 EGZ. ISSN 1234-6453